COVID-19’un etkilerinin seçilmiş sağlık göstergeleri üzerinden incelenmesi ve ONGBM(1,1) İle gelecek tahminiTezcan ŞAHİNMuğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü, Muğla
GİRİŞ ve AMAÇ: Koronavirüs hastalığı 2019 (COVID-19), eğitimden sağlığa, ulaşımdan ekonomiye birçok alanda olumsuz etkiler yaratan bir salgın ile dünyanın yüzleşmesine neden olmuştur. Dünya genelinde bu süreçte insan sağlığının daha az etkilenmesi ve bu hastalığın sonlandırılabilmesi için çeşitli önlemler alınmaya çalışılmış ve farklı politikalar yürütülmüştür. Bu çalışmanın amacı, Türkiye için seçilmiş sağlık göstergeleri üzerinden COVID-19’un etkilerini değerlendirmek ve farklı senaryolar aracılığı ile gelecek tahminlemesi yapmaktır.
YÖNTEM ve GEREÇLER: Çalışma kapsamda Türkiye’ye ait kişi başına düşen kamu ve özel sağlık harcamaları, kaba ölüm hızı, kaba doğum hızı ve doğumda beklenen yaş süreleri değerlendirmeye alınmıştır. Bu göstergeler 2009-2021 yıllarını kapsamaktadır. İki senaryo üretilmiştir. 1. Senaryoda “Pandemi olmasaydı 2030’a kadar seçilmiş sağlık göstergelerinde nasıl bir ivme izlenirdi” sorgulaması yapılmaktadır. Bunun için 2009-2019 verileri kullanılarak 2030’a kadar gelecek tahminlemesi yapılmıştır. 2. Senaryoda ise “Pandemi yaşandığı için 2030’a kadar seçilmiş sağlık göstergeleri nasıl bir seyir izleyecektir” değerlendirmesi yapılmaktadır. Bu kapsamda 2009-2021 verileri kullanılarak 2030’a kadar tahminleme yapılmıştır. Araştırmada ONGBM(1,1) ile analizler yapılmış ve MAPE (mean absolute percentage error- ortalama mutlak yüzdesel hata) değerlerinin %10’dan küçük olduğu tespit edilmiştir.
BULGULAR: Senaryo 2’ye göre 2030’a kadar kamu sağlık harcamalarında Senaryo 1’e göre daha yüksek düzeyde, özel sağlık harcamalarında ise daha düşük düzeyde artış olması beklenmektedir. Senaryo 1’de 2030’a kadar kaba ölüm oranında azalış beklenirken Senaryo 2’de artış yönünde bir beklenti ortaya çıkmıştır. Kaba doğum oranındaki düşüş beklentisi Senaryo 2’de daha fazladır. Doğumda beklenen yaşam süresi açısından Senaryo 1'de artış, Senaryo 2'ye göre ise azalış olması beklenmektedir. Senaryo 1 ve 2’nin 2022’den 2030’a tahmin sonuçları kıyaslandığında iki senaryo arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar bulunduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla COVID-19’un sağlık göstergeleri üzerinde kırılma etkisi yarattığı sonucuna ulaşılmıştır.
TARTIŞMA ve SONUÇ: Elde edilen bulgular, karar verici ve yöneticilerin COVID-19’un etkileri nedeni ile geleceğe ilişkin kararları yeniden gözden geçirmeleri ve planlama yaparken farklı senaryolar oluşturarak alternatif çözüm önerileri geliştirmeleri gerektiğini ortaya koymuştur.
Anahtar Kelimeler: COVID-19, Sağlık durumu göstergeleri, Tahmin, Türkiye
Examining the effects of COVID-19 on selected health indicators and future forecasting with ONGBM(1,1)Tezcan ŞAHİNMuğla Sıtkı Koçman University, Health Sciences Faculty, Department of Health Management, Muğla
INTRODUCTION: Coronavirus disease 2019 (COVID-19) has caused the world to face a pandemic that has negative effects in many areas from education to health, transportation to economy. In this process throughout the world, various measures have been tried to be taken and different policies have been implemented to lessen the impact on human health and to end this disease. The aim of this study is to evaluate the effects of COVID-19 through selected health status indicators for Turkiye and to make future predictions through different scenarios.
METHODS: Within the scope of the study, Turkey's public and private health expenditures per capita, crude death rate, crude birth rate and life expectancy at birth were evaluated. These indicators cover the years 2009-2021. Two scenarios were produced. In Scenario 1, the question "What kind of acceleration would have been observed in selected health indicators until 2030 if the pandemic had not occurred?" is questioned. For this purpose, future forecasts were made until 2030 using 2009-2019 data. In the 2nd Scenario, "What will be the course of selected health indicators until 2030 due to the pandemic?" is evaluated. In this context, forecasts were made until 2030 using 2009-2021 data. In the research, analyzes were made with ONGBM (1,1) and it was determined that MAPE (mean absolute percentage error) values were less than 10%.
RESULTS: According to Scenario 2, it is expected that there will be a higher increase in public health expenditures and a lower increase in private health expenditures until 2030 compared to Scenario 1. While a decrease in the crude death rate was expected until 2030 in Scenario 1, an expectation for an increase in Scenario 2 emerged. The expectation of a decrease in the crude birth rate is greater in Scenario 2. In terms of life expectancy at birth, it is expected to increase in Scenario 1 and decrease according to Scenario 2. When the forecast results of Scenarios 1 and 2 from 2022 to 2030 were compared, it was determined that there were statistically significant differences between the two scenarios. Therefore, it was concluded that COVID-19 had a breaking effect on health indicators.
DISCUSSION AND CONCLUSION: The findings revealed that decision makers and managers should reconsider future decisions because of COVID-19 and develop alternative solutions by creating different scenarios while planning.
Keywords: COVID-19, Health status indicators, Forecasting, Turkiye
Sorumlu Yazar: Tezcan ŞAHİN, Türkiye
|
|
Yazdır
Alıntıyı İndir
RIS
E-Postala
Paylaş
Yazara e-posta gönder
PubMed